ŞANLIURFA: 14.000 YILLIK MEDENİYETLER MÜZESİ

Öyle bir kent düşünün ki geçmişi neredeyse 150 asır öncesine dayansın, pek çok farklı kültüre ev sahipliği yapsın, et yemekleri ağız sulandırsın, tatlıları parmak yalatsın; bir gezgin daha ne ister (: Tarih kokan sokaklarında dolaştıkça, tarihini öğrendikçe, müzelerini keşfettikçe Şanlıurfa’ nın, hayrete düşmemek ve neden daha önce gelmedim ki  diye hayıflanmamak elde değil. Yakın bir tarihte Balıklıgöl yakınında bulunan ve Arkeoloji Müzesi’ nde sergilenen Balıklıgöl Heykeli’ nin 13.500 yıllık olduğu ve dünyanın en eski heykeli olduğu anlaşılmış, varın gerisini siz hayal edin (:

Doğu ile batıyı birbirine bağlayan ticari ve askeri yolların üzerinde yer alması nedeniyle tarihin her döneminde gözde bir yerleşim yeri olan Şanlıurfa, yirmiden fazla devlet ve beyliğe de yurt olmuş. Urfa adının, bölgenin ilk sakinleri olan Süryani’ lerin kente verdiği isim olan Urhai’ den geldiği düşünülüyor. Bölgede hüküm süren Helenler ise şehri “sulak yer” anlamına gelen Edessa ismiyle anmışlar. Son olarak ülkemizde 2019’ un Göbeklitepe Yılı ilan edildiğini de söyleyelim ve gezimize başlayalım (:

Şanlıurfa’ da Ulaşım ve Konaklama

Şanlıurfa için gezmesi kolay bir şehir diyebiliriz. Arkeoloji Müzesi, Mozaik Müzesi, Balıklıgöl kompleksi ve tarihi çarşı aynı platoda sıralanmış durumdalar. Göbeklitepe’ ye de toplu taşıma kullanarak ulaşmak mümkün.  Harran ve Halfeti gezisi için ise özel araç gerekiyor.

Konaklama için yukarıda anlattığım eski şehir bölgesine yakın oteller tercih etmek harika olur. Bunun dışında kent merkezinde Öğretmenevi, Polisevi, DSİ Misafirhanesi gibi seçenekler mevcut.

Şanlıurfa’ da Nerede Ne Yenir, Ne İçilir ?

Şehir tam bir kebap cenneti (: Denediğimiz hiçbir mekan kötü değildi ve resmen ete doyduk. Ayrıca soğuk ayran aşı, yöresel salçalı soğan salatası gibi neredeyse tüm mekanlarda standart sunulan mezeler de harika. Yine de, sizlere referans olması için, mekanları bizim beğendiğimiz sıra ile paylaşacağım:

1.    Dedecan Ocakbaşı

Hem bahçesi hem de yemekleri ile favorimiz burası oldu. Haşhaşlı Urfa kebabını deneyin.  Meze ve salatalar leziz, et suyu ile hazırlanmış mercimek çorbasının tadı hala damağımda 🙂 İşte konumu.

2.    Altın Restaurant

Mekan sebze halinin içinde. Urfa’ sı yağlı, yumuşak ve sulu idi, bayıldık. Çorba burada da enfes.

3.    Kadir Usta’ nın Yeri

Listedeki en salaş kebapçı burası. Daha önceki Urfa gezimizde keşfetmiştik, yine gittik. Evet salaş ama işinde usta. Konumu burada.

• 

• 

4. Kilim Et Lokantası

Kilim, şehrin yeni gözde semti Karaköprü’ de. Kuzu kaburga, incik, lahmacun gibi alternatifler de yapıyorlar. İçli köftesi de muazzam. Hele bir ceviz sarma yedik ki, hem çıtır çıtırdı hem de buram buram tereyağ kokuyordu.

5.    Şükrü Usta Bayram Lokantası

Urfa kebabı harika, ama burada “tirit” yenir. Konya’ dakinden farklı olarak ince lavaş ile ve sulu olarak servis ediyorlar. Haşlama et seviyorsanız, kaçırmayın.

6.    Çağdaş Ocakbaşı

Çağdaş’ da da Urfa kebabı yedik. Bu listenin gerilerinde olduğuna bakmayın, başka şehirde böyle Urfa bulamazsınız (:

7.    Ciğerci Yalçın Usta

Ciğer aradığım bir yemek değildir ama şehirde çok popüler olduğu için denedik ve gayet güzeldi. Burası da salaş mekanlardan, kuşbaşı da lezzetli.

Tatlı olayına ayrı bir parantez açmak istiyorum. İlk defa burada denediğimiz “cennet çamuru” adlı künefe türevi fıstıklı tatlıya bayıldık. “Tatvera” ya sırf bu tatlı için 3 kez uğradık (: Bunun dışında “Miroğlu” nun “billuriye”si de tavsiye olunur.

Son olarak bir kafe önerisi: Karga Sanat Galerisi. Mekan, harika dekor ve ambiansı ile kahve molası için harika bir seçenek. Müzik seçimleri de oldukça zevkli.

Şanlıurfa’ da Gezilecek Yerler

1.    Arkeoloji Müzesi

Şanlıurfa Arkeoloji Müzesi’ nin konumunu, büyüklüğünü, planını, sahip olduğu eserlerin zenginliğini ve bu eserlerin başarılı sunumunu çok beğendik. Balıklıgöl Platosu’ nun girişinde, dolayısı ile Şanlıurfa’ yı keşfetmeye başlamak için en güzel nokta burası. Müzede kronolojik olarak Paleolitik Döneme (MÖ 10000 ve öncesi) ait yüzey buluntuları ve canlandırmalar, Neolitik Döneme (MÖ 8000-5000) tarihlenen insan boyutlarında yapılmış dünyanın en eski heykeli “Balıklıgöl Adamı”, Dünyanın en eski tapınağı Göbeklitepe kazı buluntuları ve canlandırmaları, Nevali Çori Tapınağı; Kalkolitik, Tunç, Demir, Helenistik, Roma, Bizans ve İslam dönemlerine ait en önemli eserler sergilenmekte. Müzenin, özellikle Neolitik Dönem eserleri açısından tüm dünyadaki muadilleri arasında önemli bir yere sahip olduğunu belirtelim.

2.    Haleplibahçe Mozaik Müzesi

Burası da Arkeoloji Müzesi’ nin bulunduğu avlu içerisinde ve Balıklıgöl yönünde. Haleplibahçe, M.S. 5 – 6. yüzyılda Edessa antik kentinin önemli bir semtiymiş. “Kentsel Tasarım Projesi” kapsamında 2007 yılında semtte başlatılan alt yapı çalışmalarında tesadüfen mozaiğe rastlanılması sonucunda, bölgede kazı çalışmaları yapılmış ve saray, hamam ve bir ek villadan oluşan yapı ortaya çıkartılmış. Aşil’ in bebekliğinden Truva savaşına gidişine kadar geçen süreden sahnelerin anlatıldığı tasvirler, Argos ve Opora figürleri, Ktisis büstü, Amazonların Avlanması’nın tasvir edildiği sahneden oluşan mozaikler göz alıcı. Hamam ise ocaklar, sıcaklıklar, ılıklık, soğukluk, havuzlar ve su kuyusundan oluşuyor.

3. Balıklıgöl & Ayn Zeliha Gölü & Mevlid-i Halil Mağarası

Platoda, müzelerin  devamında, kalenin hemen eteğinde ise sizi Balıklıgöl  bekliyor.

Üç semavi dinin atası Hazreti İbrahim putlar ve zalim hükümdar Nemrut ile mücadele edip, tek tanrı fikrini savunmaya başlayınca; Nemrut tarafından bugünkü Urfa Kalesi’ nin bulunduğu tepeden ateşe atılırken Allah tarafından ateşe “Ey ateş, İbrahim’ e karşı serin ve selamet olur” emri verilir. Bunun üzerine ateş suya, odunlar da balığa dönüşür. Hazreti İbrahim’ in düştüğü yer Balıklıgöl olarak bilinen Halil-ür Rahman (Allah’ ın dostu) gölüdür.

Rivayete odur ki Nemrut’ un kızı Zeliha da İbrahim’ e inandığından kendini onun peşinden ateşe atar. Zeliha’ nın düştüğü yerde de Aynzeliha Gölü (Zeliha’ nın Gözü) oluşur.

Hazreti İbrahim’ in doğduğu mağara da Balıklıgöl platosu içerisinde.

4.    Tarihi Urfa Çarşısı

Bizce Şanlıurfa’ nın en görülesi yerlerinden biri de burası. Çarşı; geleneksel mimariyle şekillendirilen Bedesten, Sipahi Pazarı, Kınacı Pazarı, Bakırcılar Çarşısı, Eskici Pazarı, Kuyumcular Çarşısı, Kunduracılar Pazarı ve Gümrük Hanı gibi tarihi öneme sahip pek çok yapıdan oluşuyor. Burada şehrin hem gelenek ve kültürünü hem de mutfağını daha yakından tanımak harika bir deneyim. Görsel, işitsel, kokusal bir şölene hazır olun. Ayrıca biber salçası, isot, Seylan çayı, antep fıstığı, sebze kurusu ve daha bir çok yöresel ürünü satın almak mümkün.

5. Göbeklitepe

Göbeklitepe… Tarihin sıfır noktası… Hikayenin başladığı yer…  İnsanlığın göçebe olarak ve avlanarak yaşamını sürdürdüğünün zannedildiği bir dönemde, ileri düzeyde mimarlık gerektiren tapınaklar inşa edildiğini ortaya çıkararak tüm dünyada şaşkınlık yaratan ve tarih kitaplarını yeniden yazdıran Göbelitepe’ siz bir Şanlıurfa gezisi düşünülemez elbette.. Göbeklitepe aslında 1963 yılında, İstanbul ve Chicago Üniversitelerinin ortaklığıyla gerçekleştirilen araştırma sırasında keşfedilmiş. Alanın gerçek değeri ise 1994 yılında, Heidelberg Üniversitesi ile birlikte başlatılan kazılar ile ortaya çıkmaya başlamış ve yapılan çalışmalar sonrasında bölgenin 12000 yıl öncesine uzanan bir tapınak olduğu anlaşılmış.

Göbeklitepe mimarisinin en göz alıcı parçaları elbette T biçimli dikili taşlar. Bunların yatay üst kısımlarının insan başını, dikey bölümlerinin de vücudu yansıttığı düşünülüyor ki bazılarında kollar, eller, parmaklar daha net şekilde tasvir edilmiş. 

Tapınağın, bu büyüklükteki en eski anıt olmasının ötesinde birçok anlamda yukarıda söylediğim gibi tarihin sıfır noktasını oluşturmakta olduğu iddia ediliyor. Tarih öncesi insanın inanç dünyasını yansıtan, hayvan figürleri ile zenginleştirilmiş tapınaklar eserin arkeoloji tarihinin en önemli keşiflerinden biri olmasını sağlamış. Mısır Piramitleri’nden ve İngiltere’deki Stonehenge’den yaklaşık 7500 yıl önce inşa edilen tapınağın o dönemde nasıl tasarlanabildiği sorusu ise hala cevaplanmış değil. Daha fazlası için Göbeklitepe’ ye özel bir yazı hazırladım, gitmek için tıklayabilirsiniz.

6. Harran

Kuzey Mezopotamya’ nın en eski yerleşim yerlerinden Harran’ ın adı Sümerce “seyahat” anlamına geliyormuş. Akdeniz ile Dicle Nehri arasındaki verimli ovalar arasındaki konumu nedeniyle önemli bir ticaret kenti olan Harran, tüm dünyada bilinen en eski üniversiteye de sahip bir kültür merkezi imiş. Geçmişi İlk Çağ’ a dayandırılan üniversitenin ve hemen yanında aynı dönemde inşa edilmiş bir tapınaktan devşirilen Ulu Cami’ nin kalıntıları hala görülebiliyor.

Günümüzde ilçe en çok kendine has, kubbeli evleri ile tanınıyor. Günümüzde bazı Akdeniz ülkelerinde, özellikle İtalya ve İspanya’ da, ayrıca İskoçya, İran, Çin ile Güney Amerika ülkelerinden Peru ve Bolivya’ da benzerleri görülen kubbeli yapılar hem Güneydoğu Anadolu’ nun kışın soğuk, yazın sıcak iklimine hem de ağaç malzemenin zor bulunduğu coğrafyaya uyumu nedeni ile tercih edilmiş. Evlerden bazıları restore edilerek turizme açılmış durumda.

7.    Halfeti

Halfeti, çölün ortasında bir sahil kenti adeta. Birecik Baraj Gölü sayesinde çehresi değişen kent ayrıca 2013 yılında “Sakin Şehir” ilan edilmiş. İlçe, tarihi taş evleri ve harika doğasına ek olarak büyük bölümü sular altında kalan “batık köy” Savaşan’ a düzenlenen tekne turları ile ünlü. Doldukça kalkan tekneleri bekleyeceğiniz gibi özel tekne de kiralayabilirsiniz. Tekneler batık köyde çay molası veriyor. Pazarlık yapmayı unutmayın (: Köyün terk edilmiş evleri ve su altında kalan caminin minaresinin yanında birçok medeniyete ev sahipliği yapan Rumkale’ yi uzaktan da olsa görmek mümkün. Ayrıca teknelerin kalktığı yerde, yine bir kısmı su altında kalan Ulu Cami’ yi keşfedebilir, hatıra olarak bölgeye özgü “karagül” çiçeğinden satın alabilirsiniz.

Diğer yurt içi gezi yazılarımızı  da okumak isterseniz, şuraya tıklamanız yeterli !