NEMRUT DAĞI: TAŞTAN KRALLARIN EBEDİ SARAYI

Nemrut Dağı Milli Parkı’ nı, özellikle de Kommagene Krallığı döneminde Nemrut Dağının zirvesine inşa edilmiş heykelleri görmek uzun süredir “Türkiye’ de görülecek yerler” listemizde gözümüzün içine bakıp, tik atılmayı bekliyordu (: Yollarbenimumudum’ un gezilerini takip edenler zaten Hatay, Gaziantep, Şanlıurfa ve Mardin gezilerinden sonra sıranın Nemrut’ a geleceğini tahmin etmişlerdir herhalde (: Haziran ayının gelmesiyle sonunda kolladığımız fırsatı yakaladık ve yine düştük yollara.

Nemrut Dağı’ na Nasıl Gidilir ?

Biz seyahatimizi kendi aracımızla yaptık ve günübirlik olarak planladık.  Adıyaman, Kahta ve milli parktan oluşan rotada yolculuğumuz oldukça keyifli ve sorunsuz geçti. Özel yada kiralık araçla bölgeyi keşfetmeyi düşünenler çekinmeden plan yapabilirler. Kahta’ dan milli parkın girişinde bulunan, dolayısı ile de keşfe başlamak için en ideal nokta olan Karakuş Tümülüsü sadece 10 km mesafede. Navigasyon kullanmanın şart olduğunu ve milli parkın içinde zaman zaman internet çekmediğini, dolayısı ile bölge haritasını önceden indirmenin faydalı olacağını hatırlatalım.

Bir not da Nemrut Dağı’ na Malatya üzerinden gelmek isteyenlere. Müze, Pütürge üzerinden şehre sadece 100 kilometre mesafede ancak rotanın çoğunu köy yolları oluşturuyor ve yolculuk yaklaşık 2,5 saat sürüyor.

Nemrut’ da Gezilecek Yerler

Perre Antik Kenti

MÖ 163 – MS 72 yılları arasında hüküm süren Kommagene Krallığı’ nın beş büyük kentinden biri olan Perre, Melitene (Malatya) ve başkent Samosata’ yı (bugünkü Samsat ilçesi) bağlayan güzergah üzerindeki konumu ve hala bölgede popüler olan lezzetli su kaynakları nedeniyle refah içinde ve gelişmiş bir kentmiş. Şehir, Roma döneminde bir dini merkez olma özelliği de kazanmış ve Hieropolis (kutsal şehir) olarak anılmaya başlanmış. Bu dönemde Doğu Roma İmparatorluğu’ nu Pers İmparatorluğu’ na bağlayan Antik Toros yollarının öneminin artmasıyla Perre; orduların, kervanların ve yolcuların mola verdiği bir kavşak halini almış. 2001 – 2009 yılları arasında kazıları tamamlanarak müzeye çevrilen antik kentte kayalara oyulmuş mezarlar, mezar odaları, sunaklar, şarap oyukları ve sarnıçlar görülebiliyor. Müzenin girişinde sunulan 3 boyutlu tanıtım filmini de izlemenizi tavsiye ederim.

Karakuş Tümülüsü

Nemrut Dağı Milli Parkı’ na Kahta tarafından geliyorsanız ilk durağınız Karakuş Tümülüsü olsun. Öncelikle “tümülüs” ne demek onu açıklayalım. Tümülüs, zemin üzerine inşa edilen mezar odası ve onun üzerine de yığılan toprak veya taşlardan oluşturulan, yapay tepe tipi anıt mezarlara verilen ad. Nemrut gezinizde bolca duyacaksınız bu tabiri.

Bölgeye, tümülüsün girişinde bulunan 10 metre yükseklikte bir sütun üzerindeki kartal heykelinden dolayı Karakuş adı verilmiş. Anıt mezarın Kral Antiochos’ un eşi İsias, kızı Antiochis ve torunu Aka’ ya ait olduğu biliniyor. Yani burası krallık hanedanının kadınlarına ayrılmış. Tepenin doğusunda birinin üzerinde boğa heykeli, diğerinin üzerinde ise aslan heykeli bulunan yine 10 metrelik iki sütun bulunmakta. Batıda ise Antiochos’ un kızı Laodike ile tokalaşmasının resmedildiği bir kabartma mevcut.

Cendere Köprüsü

Antik Roma mimarisinin enfes bir örneği olan Cendere yada orijinal aşıyla Septimus Severus Köprüsü, Cabinas (Cendere) Çayı üzerinde yer alıyor. MS 2. yüzyılda, Somasata’ da (Samsat) konuşlu XVI. Lejyon tarafından, Roma İmparatoru Septimus’ un emriyle yaptırılmış.

Köprünün güneydeki girişin her iki tarafında birer adet sütun bulunuyor. Üzerinde yer alan yazıtlarda birinin köprüyü yaptıran İmparator Septimius Severus, diğerinin ise onun karısı Julia Domna adına dikildiği yazıyormuş. Kuzeydeki girişin bir tarafında bulunan sütun üzerindeki yazıt ise bu sütunun oğulları Caracalla adına dikildiğini göstermekteymiş. Bu sütunun karşısında oğulları Geta adına dikilmiş bir sütun ise Septimius Severus’tan sonra tahta geçen diğer oğul Caracalla tarafından yıktırılmış. Caracalla, kardeşi Geta’yı öldürterek Roma topraklarında Geta adına dikilen ne varsa yerle bir ettirmiş.

Şeytan Köprüsü

Kahta Kalesi’ ni, Arsemia Antik Kenti’ ne bağlayan yol üzerindeki Kahta Köprüsü’ nün 200 metre kuzeydoğusunda bulunan köprüye “şeytan” adının neden verildiği bilinmiyor. Romalılar döneminde dere ve üzerine inşa edilen köprü, o bölgenin ismi olan Nymph adıyla anılıyormuş. Köprüye, Arsemia yönünde ilerlerken dereyi geçer geçmez sola uzanan toprak yolu takip ederek ulaştık. Kahta Deresi üzerinde kurulu taş yapı, el değmemiş muhteşem güzelliği ile dikkat çekiyor. Sarp bir kanyondan gürül gürül akan derenin berrak suyu, suyun o muhteşem sesi, dere yatağının etrafındaki renk renk çiçekler ve mis kokulu orman ile tarihi köprünün oluşturduğu kompozisyon Nemrut gezimize renk kattı. Kamp sandalyelerinizi suyun kenarına kurun ve doğayı iliklerinize kadar görün, dinleyin, koklayın, hissedin 🙂 Çok bilinmediğinden konumunu buraya atıyorum.

Arsemia Antik Kenti

Kommagene İmparatorluğu’ na altın çağını yaşatan Kral I. Antiochos’ un kitabelerinde anlatıldığına göre; Nymphaios Arsemia’ sı, krallığın atası Arsemez tarafından, yazlık başkent ve idare merkezi olarak kurulmuş. Ören yerinin güney kısmında bir tören yolu, yol üzerinde Antiochos’ un babası Mithridathes’ in kabartma heykeli, ardından su sarnıcı ve önünde kraliyet ailesine dair figür ve yazıtlar mevcut. Tepede ise içinde Mithridathes’ in mezarının bulunduğu 158 metre derine inen bir tünel bulunuyor. Tünelin girişinde Antiochos ile Herakles’ in tokakaşmasını resmeden bir heykel ile önünde Anadolu‘ nun bilinen en büyük Grekçe yazıtı görülebilir. Kommagene Krallığı’ nın sırlarının bu dev kitabe ile çözüldüğünü hatırlatalım.

Vee Tanrıların Dağı Nemrut

Nemrut Dağı Milli Parkına güneydoğu ucundan yani Karakuş Tümülüs’ ünden girip rota üzerindeki Cendere Köprüsü, Şeytan Köprüsü ve Arsemia Antik Şehri’ ni gezdikten sonra ulaştık. Kahta’ dan açık hava müzesi 50 km mesafede ve direk gelirseniz 1 saatten biraz fazla sürüyor.

2150 metre rakımı, büyüleyici heykelleri ve paha biçilemez birer kültür mirası kitabeleriyle Kommagene Krallığı’nın kutsal alanı Nemrut Dağı, 1987 yılında UNESCO Dünya Miras Listesi’ne dahil edilmiş. Anadolu’ da bulunan Helenistik döneme ait kalıntıların en görkemlisi olan ve MÖ 1. yüzyıla tarihlenen anıt mezarlar, aynı zamanda dünyanın en yüksek açık hava müzesi olma özelliğini taşıyor. 

Bölgedeki yazıtlara göre, I. Antiochos tanrılara ve atalarına minnettarlığını göstermek için görkemli bir anıt mezar, mezar odasının üzerine kırma taşlardan oluşan bir tümülüs ve tümülüsün üç tarafını çevreleyen kutsal alanlar inşa ettirmiş. Yaklaşık 10 metre yüksekliğindeki dev heykeller, kireç taşından yapıldığından zamanla aşınmış ve başları gövdelerinden ayrılarak yere düşmüş. Ayrıca yukarıda bahsettiğim anıt mezar, tümülüsün altında olduğu tahmin edildiği ve burada yapılacak çalışmaların heykellere zarar verebileceği düşünüldüğünden hala keşfedilememiş.

Kommagene Krallığı’ nın adı, ataları Persler ve Romalılara ithafen konulmuş ve “Genler Topluluğu” anlamına geliyor. Krallığa en parlak dönemini yaşatan Antiochos; anıtları hem doğuya yani anne tarafından akrabaları Pers İmparatorluğuna dönük, hem de batıya yani baba tarafından akrabaları Roma İmparatorluğu’ na dönük olarak, iki ayrı terasta inşa ettirmiş.

Dipnot:

Yeni Kale yada Kahta Kalesi olarak bilinen ve Eski Kahta kasabasında bulunan kale tadilatta olduğundan biz gezemedik. Tadilatın 2020 yazında tamamlanması bekleniyormuş. Alın size fotoğrafı:

Diğer yurt içi seyahat yazılarımız için tık tık !